sledeća tema »

[Angelina]

**

R A V A N I C A

PRVO SLOVO MORAVSKE ŠKOLE

Zidanjem crkve Vaznesenja Hristovog, od 1375, upisano je prvo slovo u azbučniku moravskog stila gradnje sakralne arhitekture u Srbiji srednjeg veka, koji je nastao kombinacijom svetogorskih iskustava i pređašnjih srpskih rešenja. Njegovu arhitekturu karakterisao je spoj izduženog upisanog krsta sa pet kupola i trikonhosom (izduženi prostor u obliku trolista), dok su se nad ugaonim prostorima uzdizala ostala četiri kubeta.
 
Ovu zadužbinu (mauzolej) kneza Lazara opasavale su zidine sa sedam kula pošto je opasnost od prodora Turaka u srpske krajeve bila više nego očigledna. Ni one mu, međutim, nisu mnogo pomogle jer je upravo od Turaka manastir nekoliko puta postradao. Konačno je zapusteo 1690, u vreme Velike seobe Srba preko Save i Dunava kad su monasi sa sobom poneli i kivot s moštima kneza Lazara. Nakon mnogo vremena, šetajući od jedne bogomolje do druge, njegovo telo konačno se skrasilo u Ravanici tačno šest vekova nakon pogibije na Kosovu, 1989.
 
Slikani program Ravanice, s ciklusima Velikih praznika, Stradanja Hristovog i Čuda i parabola Hristovih, kao i velikim brojem Svetih ratnika, uticao je na sve potonje spomenike. A karakteristiku stila moravskog slikarstva, započetog upravo ovde, predstavlja i dekorativnost oličena u ornamentima na svakom mestu gde nema figure, kao i obradi draperija.

Manasija se nalazi 128 km jugoistočno od Beograda


"100 dobrih razloga da posetite Srbiju" | Turistička organizacija Srbije
Za izdavača Mišo Vujović, direktor i glavni urednik | "Princip Bonart Pres"
Tekstovi: Petar Milatović i arhiva "Princip Bonart Pres"

* * *

Manastir Ravanica
Autor fotografije nepoznat

[Angelina]

**

R A V A N I C A

Na 11 kilometara od ĆuprIje, koja se u srednjem veku zvala Ravno, knez Lazar je podigao 1381 godine manastir Ravanicu. Ova godina bila je zapisana u povelji (sada postoji samo njen prepis) koju je ktitor priložio manastiru prilikom dovršenja zgrade. Velika popularnost osnivača preneta je i na njegovu crkvu. Ona se od svih srednjevekovnih srpskih zadužbina najviše pominje u našoj narodnoj poeziji.
 
Sazidana pred sam početak propadanja srpske države, Ravanica je ubrzo postala predmet teških turskih napada i pljačkanja, te je za kratko vreme posle podizanja bila već dosta oštećena. U vreme seobe 1690 godine, sa Arsenijem Čarnojevićem pošli su i monasi Ravanice. Manastir je tad sasvim opusteo. Kada su se posle mira u Požarevcu (1718) kaluđeri vratili, manastir se — prema zapisu jednog monaha — nalazio u žalosnom stanju: priprata je bila razrušena a po crkvi behu iznikla drveta. Uskoro zatim zgrada je opravljena, podignuta je nova priprata i obnovljene ćelije. I u XIX veku vršene su veće opravke manastira, kada je i lepa crkvena fasada omalterisana i prekrečena.
 
U starim rukopisima pominje se i to: da je manastir bio ograđen visokim zidom i utvrđen kulama. Od nekadašnjeg grada danas stoje još samo ruševine triju kula i ostaci ogradnog zida.
 
U grupi spomenika moravske škole Ravanica se nalazi na samom početku. Pa ipak, na njoj već vidimo sve elemente koji će postati bitni za ovu fazu srpske arhitekture. Osnova je u obliku upisanog krsta kombinovanog sa trolistom. Centralna kupola uzdiže se ka četiri okrugla stuba flankirana kolonetama. Prema ovoj, velikoj, dijagonalno su postavljene četiri dekorativne, znatno manje kupole. Materijal upotrebljen za građenje crkve je kamen i opeka sa širokim spojnicama maltera. Horizontalni kordon-venci koji idu duž fasada, friz arkada i kolonete na ivicama poligonalnih apsida — sve je to već zastupljeno na ovom ranom spomeniku moravske škole.
 
I pored toga što su danas zidna platna spolja okrečena, može se videti kako je crkva nekad bila bogato ukrašena fino rezanom plastikom. Svi otvori, arhivolte na fasadama, na kockastim postoljima kupola uokvireni su ornamentima u vidu geometriskih prepleta ili vegetabilnih i zoomorfnih motiva. Kao dekorativni elementi često su upotrebljavani ukrasi od terakote utisnuti u malter koji svojim tamnim, krstastim otvorima još jače ističu ornamentisane delove fasada.
 
Živopis Ravanice prilično je oštećen. On pokazuje dobre kvalitete; u stilu i tematici fresaka mogu se uočiti izvesne novosti koje će kasnije postati bitne za slikarstvo XV veka. Tako se iznad prve zone sa svetim ratnicima nalazi pojas medaljona u ornamentisanim okvirima, koji će se otsad stalno ponavljati u rasporedu crkvene dekoracije. Zatim je pored uobičajenih ciklusa — velikih praznika, događaja iz Hristovog zemaljskog života — u gornjim zonama ilustrovan i opširan ciklus čuda Hristovih. Na zapadnom zidu, levo od ulaza, naslikana je ktitorska porodica: knez Lazar i kneginja Milica drže model Ravanice, a ispod modela, između roditelja, stoje prinčevi Stevan i Vuk.

SPOMENICI KULTURE | Urednik: MILORAD PANIĆ SUREP | Prosveta, Beograd 1951

[Angelina]

*

MANASTIR RAVANICA

Fotografija: Manastiri u Šumadiji

[Angelina]

*

MANASTIR RAVANICA

Kovčeg sa moštima Kneza Lazara ispred oltara.¹

   

Obično na Vidovdan, otvara se kovčeg, na specijalnim liturgijama.
Kruna kneza Lazara još uvek nije doneta iz Istanbula.²

Posle šest vekova nošenja od jedne do druge bogomolje, kivot s moštima
kneza Lazara konačno se skrasio u njegovoj zadužbini.³

Fotografija 1: autor nepoznat
Fotografija 2: Flickr
Fotografija 3: autor nepoznat