sledeća tema »

[Angelina]

**

JADRANSKA ZONA


JADRANSKA ZONA. Uzani pojas jadranske obale sa ostrvima i poluostrvom Istrom, kao i mestimično dublji prodori u kopno, čine jadransku zonu. Deo je šire mediteranske zone, koja se pruža duž obale Jadranskog mora. Od davnina gradovi na Jadranskoj obali bili su povezani morskim putevima sa kulturama i umetnošću Sredozemlja. Otuda su brojni ostaci i uticaji u narodnoj umetnosti. Više se zapažaju uticaji sa Apeninskog poluostrva i uže mletački, koji se susreću i prepliću u ovoj zoni sa starim slovenskim tradicijama i još starijim balkanskim nasleđem. Sve je čvrsto prepleteno, tako da narodna umetnost ima svojstvena obeležja.

Između ostalog, u jadranskoj zoni bila je razvijena klesarska veština, koja se ogleda u kamenoj arhitekturi. Izdvajaju se, potom, rezbarene škrinje sa mediteranskoorijentalnim motivima čempresa, životnog stabla i drugim figuralno-vegetabilnim sadržajem. Ove škrinje često su sa polihromno slikanim unutrašnjim stranama poklopca. Škrinje sa ovim motivima prodrle su duboko u dinarsko zaleđe. Izrada čipki iglom i "na batiće", iako je bila razvijena u alpskoj i u zapadnom delu panonske zone, ovde je dosegla izvanredne umetničke domete i dovedena je do savršenstva. Raznobojni vez svilom je takođe jedna od karakteristika jadranske zone.

Područje jadranske obale i ostrva bilo je znatno više izloženo uticaju različitih stilova visoke umetnosti nego ostale oblasti, osim možda alpske zone. Zapravo, ti uticaji ovde nisu toliko potirali jedni druge kao u nekim drugim zonama. Zato su, uz očigledan slovenski karakter narodne umetnosti sa jakim mediteranskim i dinarskim odlikama, zapaženi preinačeni oblici svih velikih stilova sa romanskim primesama.

Nikola Pantelić

NARODNA UMETNOST JUGOSLAVIJE | Jugoslovenska Revija | Beograd, 1998