sledeća tema »

[Angelina]

*

RADOJICA ŽIVANOVIĆ NOE
(Beograd, 1903 — Beograd, 1944)

Radojica Živanović Noe bio je slikar i grafičar perioda nadrealizma. Rođen je 1903. godine od majke pralje i nepoznatog oca. Njegovi savremenici su sumnjali da je trebalo da odigra ulogu princa, lažnog novorođenčeta kralja Aleksandra Obrenovića i Drage Mašin. Posle ratnog detinjstva, školovanje završava 1929. godine.

Završio je Trgovačku akademiju, a proveo je i tri godine na Državnoj umetničkoj školi. Nadrealistima pristupa 1930. godine, potpisujući manifest u almanahu "Nemoguće" zajedno sa još dvanaest umetnika. Živanović je bio jedini školovani slikar nadrealizma, umetničkog pravca suprotstavljenog mimetičkoj umetnosti.

Bio je najzastupljeniji umetnik na jedinoj oficijelnoj nadrealističkoj izložbi održanoj 1932. godine u paviljonu "Cvijeta Zuzorić". Dve godine potom, Noe se distancira od nadrealizma, osnivajući sa Milošem Kujačićem, Đorđem Andrejevićem Kunom, Đorđem Teodorovićem i drugim umetnicima grupu "Život".

Koliko mu je život bio neobičan, toliko je neobična bila i smrt koja ga je zatekla 1944. godine. Na vest da su ruske trupe ušle u Beograd, Noe je izašao da se bori protiv Nemaca u blizini Bajlonijeve pijace. Zatekli su ga oslobodioci, koje su ga, pošto je odbio da se razoruža, ubile. [Tekst objavljen u "Glasu javnosti", 2005.]

[Angelina]

*
RADOJICA ŽIVANOVIĆ NOE


NADREALIZAM DANAS I OVDE


... Umetnička aktivnost srpskih nadrealista bila je multimedijalna i suštinski zainteresovana za inovaciju i eksperiment, odnosno, za nove medije, kakvi su tada, pre svega, fotografija i film. Klasične umetničke discipline, kao ulje na platnu i grafika, nisu bile cenjene u krugu nadrealista, a jedini profesionalni slikar među njima, Radojica Živanović Noe, javno je odbacio svoju slikarsku praksu. Oni su smatrali, kao i Ribmon – Desenj (Ribemont–Dessaignes), jedan od francuskih nadrealista, da se i bez tehničkih veština može tražiti "vizuelno zadovoljstvo." [...]


ARENA

Radojica Živanović Noe, jedini obrazovan kao slikar među potpisnicima nadrealističkog manifesta, morao je duboko sumnjati u svoje slikarsko iskustvo i u svoja razočarana lutanja kroz slikarske škole prošlosti i savremenosti. Njegovo konačno napuštanje slike i odricanje od slikarstva u tradicionalnom smislu simbolično su izraženi odlučnim poništavanjem dotadašnjeg vlastitog umetničkog rada. Negiranje slike, izvedeno je kao ritual kojim se žrtvom iskupljuje novi, viđi, stupanj u individualnom razvoju pojedinca. U jedinstvenom obredu, koji je zabeležen samo u Nemogućem, dakle, grafičkim jezikom štampe, velikom crnom putačom, poništeno je tradicionalno ulje na platnu. Taj poništavajući znak "X" izaziva vizuelni šok i uznemirenost u kontekstu građanske kulture i civilizacije koja zna da ceni umetnost, ali koja ne zaboravlja ni materijalnu vrednost umetničkih dela, odnosno, ulja na platnu. Jednim simboličnim potezom odbačena je, dakle, slika kao umetnički i estetski predmet, ali i slika kao roba. Stara dobro poznata reprezentativna slika u masivnom ramu precrtana je i kao jedan od dana u intimnom, ranijem, kalendaru realističke umetnosti samog Radojice Živanovića Noa.

"Ja ne znam da li sam i ukoliko jesam ili nisam umetnik, ali me to ne zbunjuje pred sopstvenim požarima, zemljotresima, pred onim ivicama sa kojih se mogu srušiti," izjavio je on otvoreno i javno u tekstu Arena u almanahu Nemoguće—L'impossible. Taj stav "ilustruje", ili bolje grafički potvrđuje, precrtana slika, koja u formi vizuelne metafore, ponavlja izrečene sumnje u vlastiti slikarski identitet. Nije, dakle, poništena samo slika kao tradicionalni oblik predstavljanja, već i identifikacija umetnika sa autoportretom. Kada bi umesto autoportreta bila precrtana, na primer, slika na kojoj je portret, pejzaž, mrtva priroda ili već neki drugi motiv iz bogatog repertoara istorije slikarstva, tu ne bi bilo dvostruke negacije. To što se u nekoj vrsti ritualog pročišćenja baš autoportret odbacuje, može se razumeti kao definitivna odluka, kojom se istovremeno negira institucija slikarstva, ali i institucija slikara — umetnika. Reč je, dakle, o doslednom i revolucionarnom nadrealističkom nastupu, koji je uz to i neuobičajeno smela i nekonvencionalna akcija i individualni čin umetnika u kontekstu srpske kulturne sredine. Precrtani autoportret Radojice Živanovića Noa predstavlja otvorenu vizuelnu metaforu antiumetnosti koja je javno manifestovana 1930. godine na stranicama almanaha.

Kao slikar nevelikih znanja i sposobnosti Radojica Živanović Noe je prišao nadrealizmu oduševljeno, smelo je sa njima istraživao snove i vizije, ali njegovo delovanje u grupi bilo je kratkotrajno — od 1929. do 1932. godine. Kasnije, on je sa Mirkom Kujačićem, Đorđem Andrejevićem Kunom i još nekim drugim slikarima mlađe generacije, bio među osnivačima umetničke grupe Život (1934), koja je prihvatila ideologiju socijalistickog realizma. Iz te njegove, tako kratke nadrealističke aktivnosti, ostalo je sačuvano samo jedno ulje na platnu Priviđenje u dimu, iz 1932. godine. Na osnovu samo jedne slike teško je valjano suditi o koncepciji ili o umetničkim dometima njegovog nadrealističkog slikarstva. Ipak, Priviđenje u dimu može da ukaze na Noevu figurativnu koncepciju nadrealističke slike, u kojoj se crnim fonom sugeriše slika sna. Tu se, slično drugim radovima ove orijentacije, fantastična bića zoomorfnog sveta međusobno pretapaju kao nestabilne organske forme. U Noevoj koncepciji slike, a pre svega u oblikovanju njenog vizuelnog sadržaja, veoma je bitan postupak montaže, kojim se on u velikoj meri koristi i u crtežima, a razume se, i u fotomontažama.

Pretpostavka da su druga Noeva dela izgubljena, a među njima i veliki broj slika, ne može bitno izmeniti dosadašnja saznanja o nadrealističkom slikarstvu, pa ostaje da se ponoviti stav da je, u istoriji srpskog slikarstva XX veka, nadrealizam bio fragmentarna pojava, iza koje je ostalo samo jedno platno. [...] Mada, prema sadašnjim saznanjima nema sačuvanih slika treba posebno naglasiti da su nekada postojale nadrealističke slike, a jednom su, 1932. godine nadrealisti i izlagali u Beogradu. [...]

Odlomci teksta "Nadrealizam danas i ovde" iz knjige Milanke Todić
transmediji.files.wordpress.com