sledeća tema »

[Angelina]

*




MALIŠA GLIŠIĆ
(Baćevac, 06.11.1886 — Niš, 1915)¹

srpski slikar s početka 20. veka i jedan od preteča srpskog impresionizma

"Mališa Glišić je 1903. godine postao član beogradske Umetničke škole koju su vodili Beta i Risto Vukanović. Godine 1908. upisao je minhensku Akademiju u klasi profesora Huga Habermana, da bi već 1910. prekinuo školovanje i uputio se u Italiju. Boravio je u okolini Rima i Napulja, slikajući mediteranski pejzaž, sve dok se nije priključio vojsci u balkanskom ratu. Godine 1915. Glišić umire, možda od bolesti i iscrpljenosti pri povlačenju vojske, možda od pegavca u Nišu.

U Glišićevom opusu L. Trifunović razlikuje tri perioda: školski period formiranja, zatim italijanski i konačno ratni period. Već 1907. godine, dakle na samom početku njegovog školskog perioda, Glišić je naslikao sliku Tašmajdan, koja se smatra jednim od najreprezentativnijih primera rane faze srpskog impresionizma.

U Italiji je uglavnom radio pejzaže, gustim i reljefnim nanosima boje, u svetlom koloritu. Svojim svežim postupkom, čistom paletom i mediterankom tematikom zauzima istaknuto mesto među srpskim umetnicima koji su činili prelaz od plenerizma ka impresionizmu." [arte.rs]

_____________________

¹ Biografije / tom II u izdanju Matice srpske


Miloš Golubović: Portret Mališe Glišića, 1912.

[Angelina]

*
MALIŠA GLIŠIĆ


IMPRESIONIZAM

Razlike između plenerizma i impresionizma su male često ih je teško uočiti jer se radi i pokretima koji su bliski u izrazu srodnih sredstava i sa zajedničkom namerom da u prirodi otkriju i naslikaju sunčevu svetlost. Razlika je zapravo u načinu kako se osvetljeni predeo slika, koliko se dosledno ide u sprovođenju onoga što postavljeni likovni problem traži. Između plenerizma i impresionizma postoji razlika u doslednosti — plenerizam je svetlost doživeo i slikao samo u funkciji predmeta, pokušavajući da rasvetli sliku ali i da sačuva stabilnost i čvrstinu forme, impresionizam je išao dalje i napred i u dubinu, on je manje brinuo o formi i o tome šta će biti sa oblikom a više kako da tu silu, sunčevu svetlost, likovno organizuje i omogući njen samostalni život. Plenerizam je ostao pod teretima minhenske koncepcije slike, impresionizam je uspeo da se tog tereta oslobodi i pogleda dalje i šire prema Francuskoj i Italiji, zadržavajući iz Minhena samo secesiju, ono što je u njemu bilo najnaprednije.

Prve prave impresionističke slike pojavile su se u Srbiji 1907. god. to su Milanovićev "Most cara Dušana u Skoplju". "Tašmajdan" — Mališe Glišića i "Dereglije na Savi" — Nadežde Petrović.

Impresionizam u Srbiji ima dve faze:

1. od 1907. — 1915. do Nadeždine i Glišićeve smrti
2. od 1916. — 1920. obuhvata dela mediteranskog ciklusa naslikana na Kapriju, Krfu i Dubrovniku.

Prva faza — ima izrazit istraživački karakter, to je vreme eksperimenata mogućnostima svetlosti, tada se putuje u Francusku, Italiju, putuje se po Srbiji, Svetoj Gori... Mnogo je novih akcija, izložbi i grupa — pored postojeće Lade osnivaju se još i Jugoslovenska umetnička kolonija, Srpsko umetničko udruženje, Medulić. Tada je na Četvrtoj jugoslovenskoj izložbi 1912. veliki broj slikara uzložio svoje radove. [...]


Mališa Glišić

Znatno mlađi od Nadežde, Milovanovića i Miličevića, on je bio i ostao u njihovoj senci. Iako je izlagao 1911. u Rimu i 1912. na Četvrtoj jugoslovenskoj izložbi njegovo delo jedva da je zapaženo. 1903. Glišić je postao đak Umetničke škole i Beogradu koji su u to vreme vodili Risto i Beta Vukanović, nakon toga upisuje se na Minhensku Akademiju u klasu Huga Habermana. 1910. prekinuo je studije i naredne godine otputovao je u Italiju. On je tada slikao okolinu Napulja, boravak u Italiji je prekinuo rat.

Njegovih slika nema mnogo taman da se stvori slika o njegovom talentu i njegovim slikarskim mogućnostima i da njegov slikarski razvoj podeli u tri perioda — školski — 1907. — 1910., italijanski 1911. — 1912. i ratnički — 1912. — 1915. On ne luta mnogo kao njegovi savremenici, on brzo ide prema cilju, odmah se opredeljuje za pejzaž, svetlu paletu i impresionizam. Tašmajdan — pokazuje zrelu umetničku ličnost, ova slika je uzrazila sve elemente ekspresionističkog slikarstva — rasvetljenu paletu, plave senke, slobodan potez, izrazitu sklonost ka slikanju atmosfere.

U ovoj slici sadržan je uvod u italijanski period, što je fenomen svoje vrste, on je slikao na italijanski način pre nego što je video Italiju. On je svetlost slikao na potpuno drugačiji način nego Nadežda ili Milovanović i Miličić, razdvajanje svetlosti izvedeno je pastuoznom čupavom fakturom koja je po slici raspoređena tako da daje utisak prelivanja. U Glišićevoj gustoj i gotovo brutalnoj fakturi može se videti preteča enformela u strukturalnom slikarstvu, on uvodi novi senzibilitet u nastanak i doživaljaj slike, uvodi taktilne vrednosti koje delu daju novu dimenziju nepoznatu njegovim srpskim savremenicima.

On je uspeo da u tim debelim nanosima boje proizvede njeno mešanje na samom platnu, ne kao u divizionizmu u  posmatračevom oku. "Put za Monte Čirčeo", "Predeo iz Italije", "Pejzaž sa Moraove", slike donose jednu poruku koju srpski impresionizam nije sledio. Glišićeve italijanske slike su na granici očaja, a svet na njima je bez nade, ovakvim svojim delom je usamljen i kao slikar i kao pojava. [...]


Prva i druga faza u razvoju srpskog impresionizma, istraživačka i klasična, obuhvataju vremensko razdoblje od 1907. — 1920. — prvoj pripada stvaralaštvo Nadežde Petrović i Mališe Glišića, Milovanovićev hilandarski i Miličićev beogradski period, i drugoj slike nastale na Krfu, Kapriju, i u Dubrovniku. Razlike između njih nisu ni male ni beznačajne. Prva faza je sva u eksperimentu i traženju u njoj se ukrštaju uticaji Minhena, Pariza, Italije, Krakova, Rusije ali nju najsnažnije prožima duh secesije.

Druga faza — ima klasičan karakter zrelost stilsku pročišćenost i bliska je po duhu francuskom impresionizmu, mada je izgradila svoj lični i samostalni izraz. Mada je jednim okom gledao u Evropu, srpski impresionizam je doneo periferiju Beograda i blatnjavu Srbiju, manastire, vejanje žita, seljake, brkate oficire, rovove, herojska bojišta, tuđe more i zajedničko sunce — jednu prirodu, jednu stvarnost i jedan svet koji je od evropskog udaljen koliko i srpsko slikarstvo od francuskog. I pored svih razlika obe faze srpskog impresionizma suštinski predstavljaju jedinstvenu celinu u čijoj osnovu je napor da se naslika sunčeva svetlost i da ona postane samostalna realnost slike. [...]

Lazar Trifunović, profesor Univerziteta u Beogradu
SRPSKO SLIKARSTVO 1900—1950 | sr.scribd.com

[Angelina]

*

MALIŠA GLIŠIĆ — SLIKE






Tašmajdan, 1904.
ulje na kartonu, 20 x 13 cm
Muzej grada Beograda


"[...] Nesvakidašnja pojava Mališe Glišića u srpskoj umetnosti prvih decenija XX veka, po ćudi ne uvek shvatljivih protivurečnosti, bila je, čini se, više predmet usmenih, kako stručnih, tako i laičkih rasuđivanja, no objekt veće istraživačke radoznalosti i pisanih komentara. Međutim, ako je njegovo slikarstvo zbunjivalo i bilo nedokučivo većini njegovih savremenika, što su nehotice priznali u svojim, mahom, sterilnim osvrtima, gotovo je nezamislivo (ali istinito) da se Mališi Glišiću,s manje ili više strpljenja, nisu posvetili Milan Kašanin, Zvonimir Kulundžić, Mihailo Petrov, Momčilo Stevanović ili Miodrag Kolarić. Odraz tog raspoloženja savršeno dokazuje kolekcija Pavla Beljanskog sa samo jednom Glišićevom slikom. [...] Dragutin Tošić: Mališa Glišić u Zbornik narodnog muzeja u Beogradu

[Angelina]

*

MALIŠA GLIŠIĆ — SLIKE






Put na Monte Čirčeo (predeo iz Italije), 1911.
Road to Monte Chircheo, 1911.
ulje na pltnu, 122 x 96 cm
Narodni muzej u Beogradu

[Angelina]

*

MALIŠA GLIŠIĆ — SLIKE






Predeo iz Rima, 1911.
ulje na platnu, 65 x 89,5 cm
digitalna kolekcija 1900—1945
Muzej Savremene umetnosti Beograd

[Angelina]

*

MALIŠA GLIŠIĆ — SLIKE






Predeo iz Italije Teracina, 1912.
Narodni muzej u Beogradu

[Angelina]

*

MALIŠA GLIŠIĆ — SLIKE






Borovi, 1912.
Pine Trees
ulje na platnu, 43 x 75,8 cm
potpisano dole desno: Мал. К Глишић 912
Muzej Pavle Beljanski
Izvor: commons.wikimedia.org

[Angelina]

*
ZBORNIK NARODNOG MUZEJA U BEOGRADU XVIII—2
istorija umetnosti
Izdavač Narodni muzej u Beogradu
Glavni i odgovorni urednik Tatjana Cvjetićanin
Beograd 2007


Dragutin Tošić


MALIŠA GLIŠIĆ


Oružje, glad, krv i pegavac — svirepi simboli Prvog svetskog rata — učinili su tragediju srpskog naroda apsurdnom; presecajući nade i sudbine u svirepoj žetvi života, jahači ratne apokalipse zasejali su i večite uspomene na smrt. U ogromnu raku četvorogodišnje posmrtne ravni, gde je sahranjeno primerno rodoljublje i gde počiva uzvišena odanost otadžbini, spušten je kovčeg sa jezgrom srpskog stvaralačkog i duhovnog života. Preživeli svedok, savremenik mučnih zbivanja i ondašnjih prilika, svestrani Boško Tokin,¹ sastavio je i objavio bolan, mada nepotpun katalog književnika i umetnika, koji su volji oružja i ćudima nasilja predali svoje dragocene živote. S više pažnje no patetike, imenima starijih "Velje Rajića, Milutina Uskokovića, Nikole Antule, Dimitrija Tucovića, Rista Vukanovića, Proke Jovkića, Nadežde Petrović, Milutina Bojića, Disa, Frana Galovića“ — Tokin pridružuje kobnu sudbinu mlađih — "Milana Lukovića, Miloša Komadinića, Milana Porobića, Bana Nušića, Leona Lebla, Steve Mićića, Ilije Petkovića, Cvijeta Joba, Nikole Borovca, Jove Čubrila, Duška Tanazevića."² Tokinov tužni spomenar, ne jedini u svođenju stravičnog bilansa posle sablasne ratne (i humanitarne) katastrofe, nije potpun: udes književnika Mlade Bosne je sličan. Žrtve su Dragutin Mraz, Danilo Ilić, Miloš Vidaković i Vladimir Gaćinović.³

U razuzdanom gnevu, smrt je obesno proredila srpsko likovno stvaralaštvo. Pored Rista Vukanovića i Nadežde Petrović, koje navodi i pamti Tokin, u ratovanju ili od njegovih posledica živote su izgubili Petar Ranosović, Vidosava Kovačević, Kosta Josipović, Danica Jovanović, Aleksandar Lazarević, Branko Radulović, Đorđe Mihailović, Branko Jeftić; ratna pošast je nemilosrdno žrtvovala nosioce srpskog impresionističkog slikarstva.⁴ Od posledica tifusa umire Nadežda Petrović, zapaljenje pluća i zaborav pokosili su Kostu Miličevića. Njihovoj sudbini i stvaralačkom znamenju, priključuje se i Mališa Glišić. U zvanju ratnog slikara i vojnoj uniformi, iscrpljen neizlečivim oboljenjem pluća, slikar umire krajem jeseni 1916. godine na položajima kod Niša; s prvim sumrakom, kako su nalagale okolnosti, na starom groblju u pratnji kiše i nesnosnog vetra, sahranjen je bez opela.⁵

Nije li iščitani imenik preminulih, sumorni venac od duha pokošene mladosti, delimično podstakao Danila Kiša na univerzalnu mudrost eseja Enciklopedija smrti.⁶


Izvori

Oskudni, rasuti i proređeni, različitog porekla, prirode i sadržine, dostupni podaci o Mališi Glišiću, njegovom životu i umetničkom radu, podrazumevaju arhivsku građu, novinske vesti i umetnička dela (slike i crteže), koja svojom likovnom sadržinom i signaturama sa uredno navedenim hronološkim podacima ukazuju na izvesnost rekonstrukcije žitija i stvaralaštva uglednog srpskog umetnika. Tokom decenija proteklog veka, sa porastom interesovanja istraživača za Glišićevu sudbinu, otkriveno je mnoštvo činjenica koje su potvrđivale detalje o njegovom školovanju, radu u pozorištu i učešću u ratovima, otklanjajući sumnje i neizvesnost, naslućivanja i pretpostavke iznete u istoriografiji. Odsustvo podataka za pojedine periode slikarevog kratkog života sa tragičnim ishodom, pouzdano nadoknađuje znatan broj Glišićevih naknadno pronađenih slika i crteža, posebno onih s njegovih početaka, na osnovu kojih se sa izvesnošću pruža čitak uvid u tri vremenske i stvaralačke celine, koje podrazumevaju vreme školovanja (1903—1909), italijanski (1910—1912) i
ratnički period (1912—1916).


Arhivska građa

U odsustvu krštenice, osnovne podatke o poreklu Mališe Glišića čuva svedočanstvo iz 1903. godine o završenoj gimnaziji, priloženo uz molbu za zaposlenje sročenu 1907. godine i upućenu Ministarstvu prosvete i crkvenih poslova.⁷ Do sledećeg podatka stiže se preko upisne knjige studenata Kraljevske akademije likovnih umetnosti u Minhenu iz koje se doznaje da od 13. oktobra 1908. Glišić studira na crtačkom odseku Huga fon Habermana.⁸ Po povratku u Beograd, slikar privremeno radi kao scenograf u Narodnom pozorištu na šta ukazuje dokument iz oktobra 1909. godine.⁹ Sledeći podatak čuva gradski arhiv. Reč je o izvodu iz zapisnika sa sednice Odbora opštine beogradske, kada je
odbijena molba Mališe Glišića za otkup njegovih slika.¹⁰ Svedočenje arhivske građe dovršava grupa dokumenata koja prate Glišićevo kretanje u prvom svetskom ratu na prostoru od Kragujevca, preko Bogatića, do Lipolista.¹¹


Periodična građa

Pojava Mališe Glišića u umetničkom životu zabeležena je u beogradskoj štampi krajem 1907. godine kada je u izloge duž Knez Mihailove ulice i na Terazijama postavio dvanaest svojih slika.¹² Vest iz beogradskih novina preneli su sremsko-karlovačko Brankovo Kolo¹³ i dubrovački Srđ.¹⁴ Učešće Mališe Glišića na izložbama u Rimu 1911. i Četvrtoj jugoslovenskoj umetničkoj izložbi u Beogradu 1912. godine zabeležili su katalozi¹⁵ i umetnička kritika.¹⁶ Svoju drugu samostalnu izložbu (ako se izlaganje u beogradskim radnjama smatra prvom) slikar je priredio 1914. godine u prostorijama Druge muške gimnazije u Beogradu što je, u predratnim okolnostima, sasvim površno zabeležila beogradska štampa.¹⁷ Poslednji neposredni izvor o Mališi Glišiću je sumorni nekrolog publikovan krajem 1916. godine, čijim se otkrićem utvrđuju uzrok smrti i uspostavlja, doskora neizvesna hronološka tačnost.¹⁸


Istoriografija

U poratnim okolnostima, u danima prečih poslova oko sređivanja opšteg haosa, brige preživelih za vlastitu egzistenciju i opštu obnovu zaboravljalo se na mrtve. Toj sudbini nije izmakao ni Mališa Glišić. Premda učesnik u ratovima od 1912. godine do smrti, njegovih dela nema na izložbi ratnih slikara Vrhovne komande održanoj u školi Petra Prvog kod Saborne crkve u Beogradu krajem 1919. godine.¹⁹ Ispravljajući propust priređivača izložbe, na značaj Mališe Glišića ukazao je Veljko Petrović u enciklopediji Stanoja Stanojevića.²⁰ U kraćem tekstu književnik je zabeležio slikarevo školovanje u Minhenu i Rimu, učešće u ratovima gde je služio "kao obveznik građanskog reda" i "kao slikar u odredu beogradske odbrane". Prema vlastitom estetskom kriterijumu Petrović je slikara uvrstio u "najsposobnije pleneriste našeg mlađeg slikarskog naraštaja." Podatak o Glišićevom scenografskom radu u beogradskom Narodnom pozorištu, koji je u odrednici naveden, ustanoviće se sa izvesnošću četiri decenije docnije u arhivskim istraživanjima.²¹ Uoči drugog svetskog rata, verovatno s razloga što je na to podsećalo Glišićevo svrstavanje u Enciklopediju, tri njegove slike Pogled na Zemun, Utopljenik i Car Lazar osvanule su na izložbi u Umetničkom paviljonu "Cvijeta Zuzorić" u organizaciji Udruženja slikara i vajara ratnika 1912—1918. u Beogradu.²²

Posle Drugog svetskog rata svestrani, enciklopedijski obavešteni Pavle Vasić je postavio temelje za istraživanja, sastavio (sročio) skicu za studiju o životu i delu Mališe Glišića. Svestan prolaznosti uspomena i poroznosti sećanja on je trezveno ukazao na stvaralačku veličinu i slikarevu tragičnu žrtvu, na potrebu da se njegovom svojevrsnom delu priđe s više istraživačke akribije i novim estetskim rasuđivanjem; posebno stoga, što je on "prvi od naših slikara novijeg doba slikao ratne scene u impresionističkom duhu."²³ Pored toga, u svom tekstu Vasić je izneo mnoštvo nepoznatih podataka porodičnog i biografskog karaktera. Apel Pavla Vasića među prvima prihvatila je Vera Ristić. Pribranim istraživanjima ona je saznanja o slikaru dopunila podacima o učešću na izložbama u okviru umetničkog udruženja Medulić, takođe, otkrićem mnoštva nepoznatih slika iz Glišićevog opusa. U oceni njegovog stvaralaštva istakla je posebno impresionističke radove nastale u Italiji, ne upuštajući se u tumačenje metafizičkih svojstava Glišićevih slika.²⁴ Ovom bitnom estetskom problemu ostao je dužan i Miodrag B. Protić. U dva maha (navrata) on savršeno tačno, iskustvom vlastite prakse, tumači slikarev postupak, pojedine radove ubraja u "ostvarenja epohe"²⁵, jer se oblik "iskustvenog poklapa sa oblikom iracionalnog"²⁶, međutim, to ne opravdava sasvim lapidaran kritički sud lišen odgovarajućeg strpljenja za nesumnjive vrline Glišićevog majstorstva.

Konačno, nepunih šest decenija od slikareve smrti, sve učestalija istraživanja i interesovanja, ishodila su se u tekst ravan fenomenološkim vrlinama Glišićevog slikarstva. Ne bez razloga smatran za Jovana Skerlića srpske umetnosti XX veka, Lazar Trifunović je u briljantnom tumačenju Glišićevog slikarstva izvršio periodizaciju njegovih dela, sagledao zrelost njegovih ostvarenja, "nesnošljivu lakoću" razumevanja impresionističkog eksperimenta, konačno, značaj i zaveštanje njegovih slika u anticipaciji budućih likovnih iskušenja. Podrobno objašnjavajući njegov slikarski postupak, bitno različit od znamenitih nosilaca srpskog impresionizma (Nadežda Petrović, Kosta Miličević, Milan Milovanović), on je, zalazeći u metafizičke slojeve Glišićevih slika italijanskog perioda, otkrivao svojstva dublja od razuma, zapažao slike na granici očaja u kojima počiva svet bez nade, kakav će i biti tokom Prvog svetskog rata i u decenijama demijurškog dvadesetog veka.²⁷

Posvećeni znalac srpskog, posebno beogradskog impresionizma, nesebični Stanislav Živković je u osvrtima na delo Mališe Glišića s predanom pažnjom tumačio slikareve uzore i ukazao na originalnost likovnog postupka, ne bez žaljenja što je u ratnim vremenima Glišić bio prinuđen da napusti veliki format italijanskog perioda na račun malog, skromnog formata. Sa posebnim simpatijama za originalni likovni jezik Mališe Glišića, on uznosi (piše o otkriću) "značajnog umetnika, koji se u susretu sa jednom nepoznatom prirodom i podnebljem osetio oslobođenim. Vrelo mediteransko sunce i doživljaj mekih, treperavih štimunga mora, čempresa i pinija pomogli su mu da pronađe spontani izraz pomalo barbarski, ali bogat i sočan. Njegova originalnost je pre svega u plastičnoj fakturi, kojom razlikuje planove, partije neba, zemlje i vode, prenosi vibriranje svetlosti kroz ustreptali vazduh."²⁸

U obimnoj studiji posvećenoj pozorišnoj prošlosti, Olga Milanović se osvrnula na scenografsku delatnost Mališe Glišića s primedbom, što se "ovaj slikar istinskog talenta, iskrenog nadahnuća, raspevane palete i tehničke veštine nije dublje vezao za pozorište."²⁹ Istoriografiju o Mališi Glišiću u proteklom veku, zaključuje Bratislav Ljubišić. U kraćem ogledu, nalik obrednom sećanju, on sažima svoja i opšta raspoloženja o Mališi Glišiću, revnosno podseća na njegov život, studije, izložbe i tragičnu sudbinu, koju je kratko pamćenje, srpska kolektivna slabost, mogla da učini apokrifnom. Ne bez razloga autor nekoliko Glišićevih slika svrstava s pravom u imaginarni muzej.³⁰

Nesvakidašnja pojava Mališe Glišića u srpskoj umetnosti prvih decenija XX veka, po ćudi ne uvek shvatljivih protivurečnosti, bila je, čini se, više predmet usmenih, kako stručnih, tako i laičkih rasuđivanja,no objekt veće istraživačke radoznalosti i pisanih komentara. Međutim, ako je njegovo slikarstvo zbunjivalo i bilo nedokučivo većini njegovih savremenika, što su nehotice priznali u svojim, mahom, sterilnim osvrtima, gotovo je nezamislivo (ali istinito) da se Mališi Glišiću, s manje ili više strpljenja, nisu posvetili Milan Kašanin, Zvonimir Kulundžić, Mihailo Petrov, Momčilo Stevanović ili Miodrag Kolarić. Odraz tog raspoloženja savršeno dokazuje kolekcija Pavla Beljanskog sa samo jednom Glišićevom slikom.

[...]

Post scriptum

Rođen 6. novembra 1886. godine u Baćevcima nedaleko od Beograda, Mališa Glišić, pretpostavke su neizbežne, provodi bezbrižno detinjstvo u pejzažu netaknute zavičajne prirode. Okružen svojim prvim drugovima, skromne životne okolnosti ne opaža, ponesen bezazlenim igrama. Preskakanje tuđih plotova, branje zelenog voća, klis i piljci, uzbuđenja pred prolećni pljusak i omađijano iščekivanje spektakularne pojave duge, kupanja, uvek krišom, u obližnjem potoku ili vodojaži, sankanje na zavejanoj padini, ritualni su "rani jadi" njegove svakidašnjice; posle večere, otac Kosta, seoski učitelj, čita, možda recituje, stihove Branka Radičevića, Đure Jakšića, Vojislava Ilića. Radoznali Mališa, prekida očevu lirsku paradu; traži tumačenje misterije duge. Na rubu sna čuje, ali ne razume: duga je čarobna igra boja u prelamanju svetlosti, a boje su svetlost na različitim talasnim dužinama...

Seosku idilu prekida seoba porodice u Beograd. Sredinom poslednje decenije XΙX veka srednje obrazovanje stiče u gimnaziji "Vuk Stefanović Karadžić". Obližnji Jevremovac poredi sa pejzažima Baćevaca. Na časovima gimnastike, lake telesne građe, nagoveštene u obredu krštenja, pa stoga, brzog koraka i hitrog skoka, u nepogrešivom zapažanju školskih drugova, dobija nadimak Kengur.

Gimnazijsko školovanje, sa dobrim uspehom i peticom iz crtanja, završio je neposredno po atentatu, kojim je obavljena smena dinastija. Manje od ubistva kraljevskog para, javnost se zaprepašćivala oblikom ispoljenog zverstva. Nedokučiva su Glišićeva razmišljanja o ovom događaju; utisak je, pošto se nije vezivao za udruženja ili grupe, da na politička previranja gleda s prezirom, možda ogorčen što se stranačkim ujdurmama daje značaj koji ne zaslužuju. Veština licemerne upotrebe drugih bila je strana njegovoj prirodi; trezveno se upravljao za svojom prirodnom veštinom. Upisao je slikarsku školu. Moć zapažanja, crtačku obdarenost i stvaralačke slobode ispoljio je na prvim časovima: u laskavoj predstavi Bete Vukanović, prerušenom likovnom flertu, počivalo je mladalačko, verterovsko zanesenjaštvo.

Sasvim spontano, u skladu s vlastitom uobraziljom, na Prvoj jugoslovenskoj umetničkoj izložbi i pred platnima slovenačkih umetnika otkriva slikarske uzore. Punoletstvo i ranu stvaralačku zrelost proslavio je prizorom Tašmajdan, kojim srpsko slikarstvo obeležava svitanje impresionizma.

S vremenom i smenom događaja blede sećanja na svirepe istine prevrata. U prvoj deceniji prošlog veka, Beograd prerasta u prosvećeno središte. Svestrani razvoj duhovnog i stvaralačkog života udružuje Jovana Skerlića, Bogdana Popovića, Branislava Petronijevića, Jovana Cvijića, Božidara Kneževića, Mihaila Valtrovića, Miloja Vasića, Jovana Dučića, Milana Rakića, osnivačku posadu Lade, znamenite slikare, skulptore i arhitekte. Kulturnoumetničku vrevu obistinjuju predavanja, koncerti, pozorišne predstave, izložbe, prve filmske projekcije; otvaraju se raznovrsne umetničke škole, raspisuju konkursi za arhitektonska rešenja i umetničke spomenike. Parkovi se ukrašavaju skulpturama, po ulicama niču urbanistički broševi (Hotel Moskva, Uprava fondova, Beogradska zadruga). U senci beogradskog "zlatnog perioda", u njegovom naličju su Domanovićeva satira, tajno delovanje Crne ruke i proročanski pesimizam Vladislava Petkovića Disa.

U takvim okolnostima Mališa Glišić iščitava i poredi sadržaje Srpskog književnog glasnika i časopisa Delo, sa izoštrenom pažnjom lista ilustrovane stranice Nove iskre. Početkom 1907. godine, na izložbi Jugoslovenske umetničke kolonije obnavlja sećanja na slikarske uzore. U maju iste godine samouvereno izlazi u javnost: dvanaest svojih slika postavlja u izloge beogradskih radnji na Terazijama i Knez Mihailovoj ulici.

Raspoloženje sredine prema izložbi, odnos do kojeg se može sa izvesnošću dospeti je dvojak. Na jednoj strani je ravnodušnost kritičke reči, opora istina što će se vremenom, od prilike do prilike, za života slikara i dugo posle njegove smrti, ispoljavati od krajnjeg nerazumevanja do bezočnog zaborava, koji svojom učestalošću neodoljivo podseća na zaveru. S druge strane je gledište nadležnog ministarstva: izložba preporučuje autora za stipendiju u inostranstvu. U oktobru 1908. godine Mališa Glišić je na minhenskoj akademiji; kao početnik, usavršava veštinu koju mu je odredila sudbina. Imajući u vidu i vreme provedeno na časovima kod Bete Vukanović, činjenice su neoborive: u temeljima Glišićevog slikarstva je nemačka crtačka tradicija.

Za vreme letnjih ferija 1909. godine prihvata ponudu beogradskog Narodnog pozorišta; sa iskustvima u scenografskom radu i pravovremenim preporukama otisnuo se na studije u Italiju, dokopao se tla svojih slikarskih snova, ozaren poroznom svetlošću Mediterana. Učitan u štivo Ežena Ševrela o simultanom kontrastu, obavešten o praksi Žorža Seraa i Pola Sinjaka u oblasti postimpresionističkog eksperimenta, Mališa Glišić se praktično upoznao i neposredno osvedočio u vrline optičkog izazova pred platnima Đovanija Segantinija, italijanskog sledbenika francuskih rodonačelnika neoimpresionizma.

Vremenski uzastopne izložbe, 1911. u Rimu i 1912. u Beogradu, danas je to jasnije no onda, glasno su svedočile da se Glišić, posle minhenskog tumaranja, vratio "svojim pravim izvorima, sebi i svojoj stvarnoj prirodi. Kao u snu, u magnovenju, u groznici, za nepune dve godine, on je stvorio zrelo slikarsko delo, koje se i vrednošću i eksperimentom nalazi u samom vrhu srpskog impresionizma. Način kako je Glišić slikao svetlost bitno se razlikuje od postupka Nadežde, Milovanovića i Miličevića: razdvajanje svetlosti izvedeno je pastoznom, 'čupavom' fakturom koja je po slici raspoređena tako da daje utisak prelivanja. Poreklo ovakve zelene i žute svetlosti slojevite strukture, koja ga toliko odvaja od grupe srpskih impresionista, nalazi se u samostalnim eksperimentima koje su nadahnuli iitalijanski majstori, a pre svega, secesionizam Segantinija. Glišićeva gusta i brutalna faktura, u kojoj vidim prvog preteču enformelu i strukturalnom slikarstvu, uvodi novi senzibilitet u nastanak i doživljaj slike: to su taktilne vrednosti koje delu daju novu dimenziju, nepoznatu njegovim srpskim savremenicima. Istovremeno, u tim gustim i vlažnim masama ostvareno je spektralno i analitičko razlivanje svetlosti, slično divizionizmu, s tim što se mešanje boja ne odvija optički, u posmatračevom oku, ni na paleti, već na platnu, neposredno, tokom slikanja. Put na Monte Čirčeo (1912), Predeo iz Italije (1911) ili Pejsaž s mora (1911) donose jednu poruku koju srpski impresionizam, na žalost, nije sledio. Sa ovim slikama zatvorene svetlosti koja prosijava, iskri, ispod teškog poteza i nagomilane boje, srpski impresionizam je stigao i na morske obale, da ostvari svoj san o vodi i suncu."⁸⁶

Osobenim postupkom, koji teži da oponaša prirodne uzore, kakvi su nežno talasanje bonace, blago lelujanje pšeničnih polja, mozaički sklop riblje krljušti, posebno, sklad u građi lastavičijeg gnezda, Mališa Glišić je samouvereno upravljao srpsko slikarstvo ka vrhovima evropske umetničke prakse.

Balkanski vojni okršaji i služba u zvanju ratnog slikara uputili su Glišićevo stvaralaštvo ka novim iskušenjima. Iz ratova se vratio sa mnoštvom slika, koje će, uz prethodne, italijanske pejzaže, izložiti na svojoj retrospektivi 1914. godine u Beogradu. U ciklusu slika nastalih prilikom opsade Jedrena, u primorju Trakije, Glišić je svoj osobeni, slojeviti likovni postupak podvrgao epskolirskom raspoloženju u kojem su se skladno prožimali drevno i svakidašnje, večno i prolazno.

Početak svetskog rata vratio je slikara na front. Već prvih dana, mimo početnih uspeha srpske vojske, skrušen zdravstvenim slabostima, pa stoga i mračnim slutnjama, slika poslednje prizore, koji su, podjednako, cinična osuda rata i nagoveštaj vlastitog kraja. Krajem jeseni 1916. preminuo je na području Niša, gde je i sahranjen. Mesto groba nije poznato.

U trag fizičkom izgledu Mališe Glišića dospeva se uvidom u crtež, što ga je, pred početak balkanskih ratova prema slikarevom liku u profilu, načinio Miloš Golubović. Poređenjem crteža sa odgovarajućim fotografijama, Glišić je prepoznat na zajedničkoj slici učenika Srpske crtačko-slikarske i umetničko-zanatske škole iz 1908. godine. Na osnovu ova dva izvora (dvadestdvogodišnjeg đaka i dvadesetšestogodišnjeg ratnog slikara) potvrđuju se sećanja njegovih savremenika: bio je visok, mršav, dugog vrata i duguljastog lica, pod bujnom plavom kosom, širokog čela i tankog nosa nad raščešljanim brkovima.

Što se Glišićeve prirode tiče, sećanja savremenika da je bio osobenjak, uvek zakopčan, povučen, svadljiv, neurotičan, ukratko, neprijatan čovek, u potpunosti demantuje sadržaj nekrologa. Obredna dirljivost teksta, međutim, ne podozreva činjenice. O slikarevom karakteru svedoči osoba koja ga prisno poznaje i pamti u različitim okolnostima. Nesumnjivi su piščevi izrazi poštovanja za slikarevo gordo držanje u ratovima, odanost prijateljima, bezazlenu iskrenost i otvorenu predusretljivost, za njegovu nežnu i osetljivu dušu sklonu tuzi ali i ornu za veselje. Sud o Glišićevom ponašanju i postupcima, do kojih saznanja dopiru, u svedenom iskazu je izričit: slikar nije bio osobenjak, njegovo životno i stvaralačko bdenje počivalo je na iskrenom zanesenjaštvu, na želji da se poistoveti sa slikarstvom. Samostalan i samouveren, dosledan i nostalgičan, otporan na nerazumevanje, vedar i melanholičan, osetljiv na žrtve i svoje slabosti, skrušen i sarkastičan, do kraja privržen umetnosti — atributi su njegovog duhovnog portreta.

Na samrti, u dodiru s večnim, gasili su se nesvakidašnji duh, poštenje rodoljuba i životna strast, nestajao je pažnje dostojan čovek, istovetan sa svojim evropskim savremenikom, čiju je sudbinu, neposredno po ratnoj pustoši, sa dubokom humanističkom odgovornošću, Herman Hese tumačio kao opšti pojam: "evo čoveka, ecce homo, umorni, pohlepni, divlji, detinjasti i rafinirani čovek našeg poznog vremena, umirući Evropljanin koji teži smrti: profinjen od mnogih čežnji, bolestan od mnogih poroka, prožet oduševljenim saznanjem o svojoj propasti, spreman za svaki napredak, zreo za svaki korak unazad, sav u žaru i sav posustao, ovisan od sudbine i bola kao morfinista od otrova, usamljen, ispražnjen, prastar, Faust i Karamazov u isti mah, životinja i mudrac, do kraja ogoljen, lišen častoljublja, sasvim nag, obuzet detinjim strahom od smrti, a ipak spreman da umre."⁸⁷

Tekst o Mališi Glišiću posvećen je sećanju na moje roditelje Kseniju i Simu.

____________

⁰¹ Novinar, publicista i prevodilac, likovni i filmski kritičar, učesnik u prvom svetskom ratu kao dobrovoljac srpske vojske. V. V. Rozić, Likovna kritika u Beogradu između dva svetska rata (1918—1941), Beograd 1983, 426—427.
⁰² B. Tokin, Jugoslovenski ratni, književni i umetnički kaleidoskop, Letopis Matice srpske 317, Novi Sad 1927, 235; up.: B. Lazarević — B. Purić, Jedno podušje, Zabavnik 5, Krf 1917, 1—3.
⁰³ P. Palavestra, Književnost Mlade Bosne, Sarajevo 1965, 249—250.
⁰⁴ Up.: S. Živković, Kosta Miličević, Novi Sad 1970, 129.
⁰⁵ -slav. (Juraj Oršić-Salvetićki), Slikareva smrt — † Mališi K. Glišiću, Beogradske novine 15. XII 1916.
⁰⁶ D. Kiš, Enciklopedija mrtvih (u istoimenoj knjizi), Beograd-Zagreb 1983, 215—226.
⁰⁷ Arhiv Srbije, Ministarstvo prosvete f. 19, r. 82, 1907.
⁰⁸ Upisna knjiga studenata Kraljevske akademije likovnih umetnosti, pod rednim brojem 3525; up.: J. Sekulić, Minhenska škola i srpsko slikarstvo, Zbornik radova Narodnog muzeja II, Beograd 1960, 275.
⁰⁹ Arhiv Srbije, Narodno pozorište (neobrađena građa za 1909, rn. od 5. X 1909.); up.: V. Kraut, Scenografi beogradskog Narodnog pozorišta do 1914, Godišnjak grada Beograda XIV, Beograd 1967, 322—323.
¹⁰ Istorijski arhiv Beograda, Zapisnik sa sednice Odbora opštine beogradske, knjiga І, 1912, str. 369; up.: S. Živković, Kosta Miličević, Novi Sad 1970, 152.
¹¹ Arhiv vojnoistorijskog instituta, Fond Vojske Kraljevine Srbije, k. 10, f. 2, 10/1; k. 83, f. 2, 10/5, 11.
¹² anonim, Izložba slika, Samouprava 11. IX 1907, Beograd; anonim, Sa slikarske izložbe, Večernje novosti 13. IX 1907, Beograd; up.: M. Kolarić, Izložbe u Beogradu 1904—1911, Narodni muzej, Beograd 1990, 29.
¹³ anonim, Izložba slika, Brankovo kolo 39, Sremski Karlovci 1907, 1208; up.: M. Kolarić, nav. delo, 29.
¹⁴ anonim, Izložba, Srđ 20, Dubrovnik 1907, 955.
¹⁵ Espozisione di Roma 1911. Padiglione delle belle arti del regno di Serbia; Četvrta jugoslovenska umetnička izložba, Beograd 1912.
¹⁶ D. Mitrinović, Srbi i Hrvati na Međunarodnoj Umetničkoj Izložbi u Rimu, Srpski književni glasnik 26, Beograd 1911, 888; N. Petrović, Četvrta Jugoslovenska Izložba, Štampa 1. VII 1912, Beograd; M. Pijade, Kroz Jugoslovensku Izložbu, u knjizi: M. Pijade, O umetnosti, Beograd 1963, 61; J. Miše, Četvrta jugoslovenska izložba, Zvezda I—II, Beograd 1912, 761; J. Miše, Četvrta jugoslovenska izložba, Pijemont, Beograd 21. V 1912.; B. Lazarević, Četvrta jugoslovenska izložba, Reč, Beograd 21. VI. 1912,.
¹⁷ anonim, Umetnička izložba, Pijemont 12. V. 1914, Beograd; anonim, Izložba slika, Politika 17. V 1914. ; anonim, Izložba slika, Štampa 24—26. V 1914; anonim, Otkupljene slike, Štampa 26.VI 1914..
¹⁸ -slav. (Juraj Oršić Salvetićki), Slikareva smrt — † Mališi K. Glišiću, Beogradske novine 15. XII 1916.
¹⁹ C. Zograf, Izložba ratnih slikara, Misao 2, Beograd 1919, 148—152.
²⁰ V. Petrović, Glišić Mališa, Narodna enciklopedija srpsko-hrvatsko-slovenačka І, Zagreb 1928, 486. U docnijim, likovnim umetnostima posvećenim enciklopedijama v.: M. Kolarić, Glišić Mališa, Enciklopedija likovnih umjetnosti II, Zagreb 1962, 393; V. Ristić,
Glišić Mališa, Likovna enciklopedija Jugoslavije 1, Zagreb 1984, 456—457.
²¹ V. Kraut, nav. delo, 322—323.
²² Prva izložba radova Udruženja slikara i vajara 1912—1918, Beograd 1940, 7. U kraćoj, proizvoljno pisanoj biografiji Mališe Glišića, koju je doneo katalog, izneseni su nepouzdani podaci o studijama u Pragu, takođe, neprecizni iskazi o mestu rođenja (Beograd umesto Baćevci), godini smrti (1915. umesto 1916.) i obliku sahrane koji demantuje tekst nekrologa. Ovaj niz netačnosti osujetio je istraživanja i radoznalost ispitivača zaveo na pogrešne tragove.
²³ P. Vasić, Mališa Glišić, Revija za književnost, pozorište, muziku, film, i likovne umetnosti, Beograd 15. 2. 1953; preštampano u knjizi: P. Vasić, Život i umetnost, Beograd 1983, 151—153.
²⁴ V. Ristić, Mališa Glišić, Zbornik za likovne umetnosti Matice srpske 3, Novi Sad 1967, 303—311.
²⁵ M. B. Protić, Srpsko slikarstvo XX veka, Beograd 1970, 41.
²⁶ M. B. Protić, Počeci jugoslovenskog modernog slikarstva, u katalogu: 1900—1920: Plenerizam, secesija,
simbolizam, minhenski krug, impresionizam, ekspresionizam, Beograd 1972—73, 12. Na izložbi, održanoj istom prilikom, Glišić je zastupljen sa dvanaest slika: Tašmajdan, Ostrvo, Predeo iz Rima, Predeo iz Italije, Pejsaž iz Italije, Borovi, Predeo s kućama, Predeo iz okoline Jedrena, U rovu, Crni vrh, Bele kuće i Predeo iz Rima.
²⁷ L. Trifunović, Srpsko slikarstvo 1900—1950, Beograd 1973, 58-60; up.: L. Trifunović, Vreme srpskog impresionizma, u katalogu: 1900—1920: Plenerizam, secesija, simbolizam, minhenski krug, impresionizam, ekspresionizam, Beograd 1972—73, 31.
²⁸ S. Živković, Beogradski impresionisti, Beograd 1977, 13, 98, 100.
²⁹ O. Milanović, Mališa Glišić, u knjizi: Beogradska scenografija i kostimografija (1886—1941), Beograd 1983, 63—64.
³⁰ B. Ljubišić, Mališa Glišić, u knjizi: Plava linija trajanja, Beograd 1997, 9—11.
⁸⁶ L. Trifunović, Srpsko slikarstvo 1900—1950, Beograd 1973, 59—60.
⁸⁷ H. Hese, Autoportret, epilog pripovetke: Klingsorovo poslednje leto, Izabrana dela Hermana Hesea 4, Beograd 1985, 282—283. Pripovetka je prvi put objavljena 1920. godine u Berlinu

[Angelina]

*
nastavak


ZBORNIK NARODNOG MUZEJA U BEOGRADU XVIII—2
istorija umetnosti
Izdavač Narodni muzej u Beogradu
Glavni i odgovorni urednik Tatjana Cvjetićanin
Beograd 2007


Dragutin Tošić


SLIKAREVA SMRT — † MALIŠI K. GLIŠIĆU


Bio je mutan jesenji dan. Nebo je bilo mračno i tužno kao da je i ono molilo poslednje časke duše, koja ga je tako često prestavljala u lepim konturama njegovog nebeskog plavetnila.

Na malom vojničkom krevetcu pokrivenom prljavim čaršavom, na kome je toliko prije njega ispustilo svoju idealnu dušu, obranjenu na raznim poljima časti i slave, ležao je naš Mališa.

Malo jastuče, čija se boja već ne raspoznaje, bilo je jedino uzglavlje koje je podupiralo dugačku glavu sa već upalim očima, dugom bujnom plavom kosom, zašiljenim mršavim nosem i mračnim i tužnim pogledom, koji je gledao negde daleko. Očni kapci crnkasti spustili su se nemarno na utrnule oči... Obrazi blijedi i ispijeni od bolovanja. Preko jednog vojničkog ćebeta izmrljanog krvlju visile su dvije duge suve kosti sa dugačkim ušiljenim prstima od samo još kostiju i kože sa prljavim dugačkim noktima, ofarbanim još na po nekom mjestu slikarskom bojom.

Potmuli pogled gledao je negde daleko neodređeno u beskonačnost.

Kako je sve prolazno. Da li je to zaista Mališa, pitao sam se ne vjerujući i sam. Da li je moguće, da preda mnom leži već smrvljeno telo onoga visokog zdravog čovjeka, sa širokim čelom i duguljastim licem, koji je gordo išao s bojišta na bojište i sa kičicom u ruci ostavljao patnje ratnikove duše na prostom bijelom platnu; zar je to naš Mališa, koga sam video i kod Jedrena i na Mačkovom kamenu i u logoru i u tuzi i u veselju. Više ni kašalj ga nije uznemiravao, po koji put potmulo jekne, to je sve.

Kako sam sa uživanjem gutao Mališine reči, kad mi je na svojoj lepoj izložbi njegovih slika iz ciklusa "Opsada Jedrena" u sali druge beogradske gimnazije objašnjavao lepe motive duboko ostalih u uspomeni borbe oko Jedrena. — Kako mi je sa zanosom govorio o onim strašnim borbama, gde je proljivena tolika krv.

Sjedeli smo jedne prijatne večeri za stolom u jednoj lijepoj niškoj bašti pri čaši vina. Teška boljka, koja ga je i survala u grob beše već otpočela da uzima maha. On i sam uviđaše, da kraj nije daleko i da patnji i borbi života udruženim sa ovom grabljivom boljkom, neće moći još dugo da odoljeva, ali bar prividno utješen našim prijateljskim rečima, kojima ga hrabrismo, da će on dugo još s nama provoditi prijatne večeri pored čaše dobrog vina i lijepe muzike, tako reći kroz suze odgovori: "Vi možda, ali ja znam, da su meni ovo posljednje večeri s vama." I mi njegovi prijatelji nećemo vidjeti više našeg Mališu.

Kraj života ove dobre duše primače se. Kroz istmureni jesenji dan pojavi se sunce, slikareve grudi ispuniše se nekim čudnim mirisavim vazduhom, posljednji uzadah vinu se u divnoj, cvetnoj, beskrajnoj poljani...

Kažu da ono nekoliko trenutaka, za koliko se utopljenik davi, vidi cio svoj život; kažu da za jedan trenutak može vidjeti u svoj potpunosti prizore koji su u istini trajali čitave časove! I blaženo lice umirućeg umjetnika razvedri se sjećajući se lijepih dana mladosti svoje, on vide svoju lijepu cijelu prošlost, ali u brzo oseti tešku sadašnjost, koja ga vodi u smrt, i njegove jasne oči zamutiše se i osuziše.

Mališe Glišića nije bilo više. Jednog od najboljih mlađih umjetnika nestalo je. To je bio jedan od rijetko otvorenih i čestitih ljudi, što se može naći.

Prostodušan, dobar i iskren, do preteranosti, predusretljiv kao niko, odan kakvih je malo i vijeran prijateljima do smrti...

Nijedna duša nije bila otvorenija, nježnija i osetljivija, nijedan talenat nije više zadobijao, srce puno poštenja i plemenitosti. To je bio prekrasan čovjek, razborita i otvorena duha.

Osvanuo je kišovit dan. Prosta kola dođoše pozno u veče pred malu kapelu, da ponesu slikarevo telo u večni pokoj. Kočijaš uzdahnu i bez volje siđe s boka. — Ah ovo vrijeme, gunđaše on prekorno, šmrknuv nosem natovari leš i ne rado ponese na bok. Laki ostaci slikarevi truckahu se po neravnoj kaldrmi. Kljuse šljapkaše po rijetkom blatu, skoro svaki čas spotičući se. Kočijaš se klimataše monotono na kolima i šljapkajući po blatu dovuče kola do groblja.

Kiša padaše, a od silnog vjetra šuštaše drveće, ali se u mraku ne vidjehu ni kiša ni drveće.

Umorno tjelo spuštaše se u duboku raku, da počiva tihim snom. Stari grobar zatrpavaše polako slikareve ostatke i tupi udarci zemlje o prost drveni sanduk sanjivo zvonjahu kao pjesme. Sve je tako tiho, samo grobar pjesmu pjeva o svelom đulu...
 
                                                                       -slav.
Beogradske novine, 15. XII 1916.            /Juraj Oršić-Salvetićki/


Primedba: u laičkoj poetici i patetici nekrologa, na nekoliko mesta ukazuje se neodređenost, koja je, stoga, manje oblik saznanja a više teren sumnji: u vezi s vrstom bolesti, tlom zbivanja, datumom smrti i mestom sahrane. Pretpostavke su neophodne, uz manje rezerve, čine se izvesnim: kašalj potmulog zvuka nazire tuberkulozu, dokolica u "bašti pri čaši vina" odvija se na niškom području, u dane s početka decembra pada datum smrti, a pogreb je, po svemu sudeći obavljen na starom niškom groblju.

Autor nekrologa je potomak grofovske porodice Oršić. V.: A. Oršić Salvetićki, Rod Oršića, Zagreb 1943.




GLIŠIĆ MALIŠA, slikar /1885 — 1915, Niš/. Posle četiri razreda beogradske realke i umetničke škole u Beogradu, G. se 1908. upisao u Umetničku Akademiju u Minhenu, koju je 1910. prekinuo zbog nemaštine. Po povratku u Beograd neko vreme bio je zaposlen kao scenski slikar u Narodnom Pozorištu. Leto 1909. proveo je u Rimu, odakle je doneo nekoliko svežih pejzaža. U balkanskom ratu služio je kao obveznik građanskoga reda, a u Svetskom Ratu kao ratni slikar u odredu beogradske odbrane. G. je, sem nekoliko portreta i kompozicija iz vojničkog života, najviše slikao prirodu i spada, uz K. Miličevića, među najsposobnije pleneriste našeg mlađeg slikarskog naraštaja. Ostavio je za sobom dobar broj slika i studija iz beogradske okoline i staroga Dorćola. Učestvovao je na izložbama Lade i na III i IV Jugoslovenskoj Izložbi.

V. Petrović, Glišić Mališa, Narodna enciklopedija srpsko–hrvatsko–slovenačka, I knjiga, Zagreb 1928, 486.

Primedba: u tekstu V. Petrovića nužno je načiniti sledeće ispravke. Godine slikarevog rođenja i smrti su 1886. i 1916, rođen je u Baćevcima, nije izlagao sa Ladom i nije učestvovao na Trećoj jugoslovenskoj umetničkoj izložbi 1908. u Zagrebu. Neke od ovih nepreciznosti preuzeće sastavljači kataloga i organizatori Prve izložbe udruženja ratnih slikara i vajara 1912—1918, na nevolju, i manji broj istraživača koji su se bavili životom, umetničkim delom i sudbinom Mališe Glišića.



GLIŠIĆ MALIŠA, slikar

Rođen je u Beogradu /sic/ gde je učio Umetničku školu, a zatim produžio studije u Pragu /?/ i Rimu. Za vreme Balkanskog rata učestvovao je pri opsadi Jedrena, kao ratni slikar, i izradio veći broj slika. Godine 1914. on je ratni slikar štaba I armije. Posle rata sa izložbe u Beogradu najveći broj slika sa Jedrena otkupljen mu je. Kao težak bolesnik za vreme povlačenja ostao je i umro 1915 god. /sic/ i svečano sahranjen od Bugara. /sic/

36. Pogled na Zemun  ulje
37. Utopljenik             »
38. Car Lazar               »

Prva izložba radova Udruženja ratnih slikara i vajara 1912—1918, Beograd 1940, 7.




1. Đaci Umetničko-zanatske škole u Beogradu, 1907/08
1. Pupils of the Arts and Crafts School in Belgrade, 1907-08