sledeća tema »

[Angelina]

*

ŽIVORAD NASTASIJEVIĆ

(Gornji Milanovac, 13.01.1893 — Beograd, 1966)

NASTASIJEVIĆ ŽIVORAD, slikar (13/1 1893, Gornji Milanovac). Osnovnu školu svršio je u Beogradu, gdje je počeo i srednju. 1906 ušao je u beogradsku umjetničku školu. Kada je svršio tu školu, otišao je u München, gdje je studirao slikarstvo (1913—1914).

U Svjetskom Ratu sudjelovao je kao borac do 1917. Tada je proveo jedno vrijeme u Alžiru, a potom, do kraja rata, kao ratni slikar vrhovne komande. 1920 otišao je u Pariz, radi slikarskih studija. [...] — N. je poslije rata sudjelovao na svim većim izložbama u prijestolnici; 1925 priredio je izložbu crteža s Lj. Ivanovićem, a 1926 svoju samostalnu izložbu. N. je počeo da radi figure i kompozicije iz rata, zatim je dao niz pariskih pejsaža, a sada većinom slika beogradske krajeve i ulice s likovima. Izradio je nekoliko nacrta kartona za freske.

V. P.
Narodna enciklopedija Prof. St. Stanojević, 1928 III knjiga PDF

Stanoje Stanojević (1874—1937), srpski istoričar, univerzitetski profesor, prvi srpski enciklopedista, član Srpske kraljevske akademije i redovni profesor Beogradskog univerziteta.
Veljko Petrović, inspektor Ministarstva Prosvete — Beograd

Fotografija: Živorad Nastasijević i Zdravko Sekulić u Uspenskoj crkvi u Pančevu
Fotodokumentacija Muzeja rudničko-takovskog kraja PDF

[Angelina]

*

ŽIVORAD NASTASIJEVIĆ


Veliko interesovanje i talenat za slikanje i crtanje pokazao je još u osnovnoj školi, kada je sa ljubavlju prenosio na hartiju slike svoga zavičaja. Slikarsko obrazovanje je sticao najpre u beogradskoj Umetničko-zanatskoj školi, koju je završio 1911. godine, a potom studirajući na Akademiji u Minhenu, 1913. godine. Po izbijanju Prvog svetskog rata stupio je kao dobrovoljac u đački bataljon Drugog "gvozdenog" puka Armije vojvode Stepe Stepanovića. Posle preležanog tifusa i oporavka u Grčkoj i Africi, postavljen je za ratnog slikara pri Vrhovnoj komandi.

Po oslobođenju, oko 1920. godine porodica Nastasijević se nastanila u Beogradu, a Živorad je iste godine otišao u Pariz i tu studirao na akademiji Grande Chaumier, do 1922. godine. Slikao je predele, pariske i beogradske motive, portrete, mrtve prirode, figuralne, ratne, mitološke, religiozne i istorijske kompozicije. Uz ulje na platnu, posebno je negovao crtež i fresko tehniku. Izveo je više fresko dekoracija u javnim zdanjima i crkvama, od kojih su neka ratom uništena (Zebrnjak). Radio je ilustracije knjiga i scenografije za opere. Bio je član mnogih umetničkih udruženja (Lada, ULUS, Udruženje ratnih slikara i vajara), a sa grupom istomišljenika osnovao je 1926. godine Društvo umetnika Zograf.

Zajedno sa svojom braćom, Živorad se zalagao da umetnost naroda uopšte, samim tim i srpska umetnost, mora da nosi obeležja prostora u kojem je nastala, odnosno da se mora oslanjati na sopstveno nasleđe. Njegova dela to potvrđuju. Iako zagledan u prošlost, pratio je tokove savremene umetnosti. U prošlosti je tražio neophodnu izvornost na kojoj će srpska umetnost kao uvek iznova stvarana vrednost, obogatiti zajedničku umetničku baštinu čovečanstva. Opština Gornji Milanovac

* * *

Živorad Nastasijević bio je jedan od istaknutih srpskih slikara u periodu između dva svetska rata. Završio je Umetničko-zanatsku školu u Beogradu 1911 godine. Studije nastavlja u Minhenu 1913—1914. Učestvuje prvo kao borac u Prvom svetskom ratu do 1917, a potom kao ratni slikar Vrhovne komande. U periodu 1920—1922. boravio je u Parizu, gde je radio u akademiji Grande Chamiere kod profesora Klaudija Kasteluča (Claudio Castelucho). Bio je član nekolicine umetničkih udruženja, a 1927. godine bio je jedan od inicijatora i pokretača grupe Zograf. Zalagao se za formiranje nacionalnog stila u umetnosti koji bi bio zasnovan na obnovi srednjevekovnog nasleđa. U prvom periodu svog stvaralaštva slikao je predele i mitološke predstave, a kasnije je izveo nekoliko značajnih ikonostasa i bavio se fresko-slikarstvom.
Muzej grada Beograda

* * *

"Podica Nastasijević je jedna od najznačajnijih i najkreativnijih u celokupnoj srpskoj kulturi. Kuće u kojima je živela ova porodica bile su svojevremeno, u dugom periodu, značajno stecište beogradskih intelektualaca. Među onima sa kojima su se Nastasijevići intenzivno družili, bio je i Gavrilo Princip, koji je često svraćao u njihovu kuću u Beogradu.

Njihov otac, Nikola Lazarević, doselio se s majkom iz Ohrida U Brusnicu kao šestogodišnjak. U znak zahvalnosti prema ujaku Nastasu Đorđeviću (graditelju gornjomilanovačke crkve Svete Trojice) kod koga je izučio graditeljski zanat, odriče se majčinog prezimena i od ujakovog imena pravi novo prezime, Nastasijević."

[Angelina]

*

ŽIVORAD NASTASIJEVIĆ — SLIKE






Napušteni plug, 1918.
Ulje na platnu
Narodni muzej u Beogradu
Izvor: arte.rs

[Angelina]

*

ŽIVORAD NASTASIJEVIĆ — SLIKE






Ruža Mijatović, 1927—28.
ulje na šperploči
Narodni muzej u Beogradu


 * * *

"... Muzejski savetnik Ljubica Miljković, zadužena za Zbirku jugoslovenskog slikarstva XX veka u Narodnom muzeju, obradila je zografsko razdoblje Živorada Nastasijevića. Ovaj slikar  je tragao za nacionalnim stilom, ali sa željom da dostigne univerzalne vrednosti. Njegova najznačajnija dela potiču iz perioda nastajanja i nestajanja zografskih ideja, koji traje od 1923. do 1943. godine, a čiji eho i kasnije odzvanja. Nastasijević je, pokušavajući da srpsko srednjovekovno nasleđe pretoči u savremenost, uspeo da ostvari autentičan izraz koji korespondira sa aktuelnostima kod nas i u svetu... " Narodni muzej u Beogradu

[Angelina]

*

ŽIVORAD NASTASIJEVIĆ — SLIKE






Ulica Stojana Protića, 1931.
ulje na platnu
Narodni muzej u Beogradu

[Angelina]

*

ŽIVORAD NASTASIJEVIĆ — SLIKE





Moja rodna kuća, 1956.
ulje na platnu
slikano po sećanju, jer je kuća stradala 1941.
Muzej rudničko-takovskog kraja, Gornji Milanovac PDF


* * *

"Cvetom iznad, korenom ispod nacionalnog"

"Nastasijević pripada korifejima srpske umetnosti poznatim po slikanju predela zavičaja. Jovan Bijelić je ovekovečio Bosnu, Sava Šumanović Srem, Ivan Radović Banat, Milan Konjović Bačku, a Lubarda crnogorski krš. Svestan da nebo nad Avalom i nad Monmartrom nije isto i da je drugačiji zalazak sunca na Kalemegdanu nego na Seni, Nastasijević je slikao šumovite brežuljke, proplanke i reke u koje se ogledaju oblaci i obale, pitomina i blagost Šumadije. Živorad je kao i njegova braća pokušavao da izmiri nacionalno sa univerzalnim. Zalagao se da umetnost odražava prostor u kome nastaje, odnosno da se nikada ne prekine spoj sa precima. Nije zagovarao da srpska umetnost preuzima istrošene modele iz inostranstva, nego da očuva i čovečanstvu ponudi svoje vrednosti." [Ljubica Miljković, kustos Narodnog muzeja u Beogradu]

[Angelina]

*

LEGAT BRAĆE NASTASIJEVIĆ


Porodica Nastasijević


Kada se stupi u jednu od prostorija prizemlja Brkovića kuće, stiče se utisak posete otmenom građanskom domu s početka XX veka. Za to su zaslužni porodični portreti i fotografije na zidovima, lični predmeti i knjige sa tragovima pomnog iščitavanja na policama njima namenjenih ormarića, zajedno sa komodama i salonom u istom stilu, a klavir, violončelo, frule i flauta sa notnim stalkom pored, kao da su do prethodnog momenta korišćeni... Reč je o Legatu porodice Nasta­sijević koja je, zahvaljujući svom uvek plemenitom duhu, darovala svoju zaostavštinu Gor­njem Milanovcu i time postala jedan od si­nonima grada a posebno Muzeja rudničko-takovskog kraja.

Porodica Nastasijević ostavila je neizbrisiv trag u srpskoj kulturi, i baš kao i njihovi preci s kraja XVIII i početka XIX veka, ostaće zapamćeni po svom izuzetnom umet­ničkom daru, bogatom stvaralačkom opusu i ljubavi prema svemu nacionalnom. Koreni porodičnog stabla dosežu do Pirota i Ohrida i doba predustaničke Srbije. Lazar Prizrenac, bio je kujundžija i zapovednik jedne Karađorđeve čete, a poginuo je u Prvom srpskom ustanku 1806. godine prilikom opsade i zauzeća Beograda. Njegov sin, Tasa Lazarević, zograf, rezbar i građevinar, posebno poznat po gradnji crkava, živeo je u Ohridu, a kada je došao u Srbiju kneza Miloša Obrenovića, nastanio se u selu Brusnici pre osnivanja grada Gornjeg Milanovca. Tasina žena, Mihaila, bila je ćerka Anđelka Đorđevića, Ohriđani­na, građevinara, zografa i ikonopisca, i imala je dva brata neimara, Spasoja i Nastasa. Najčuvenijeg od njih, Nastasa Đorđevića, takođe naseljenog u Srbiji, knez Miloš izabrao je da sagradi milanovačku Crkvu Svete Trojice. Posle smrti Tase Lazarevića (od posledica ranjavanja u Mađarskoj buni 1848. godine, u četama vojvode Stevana Knićanina), Nastas je preuzeo brigu o njegovoj porodici, primivši u svoj dom sestru Mihailu i sestrića Nikolu koga je i naučio građevinskom zanatu. Kada je Nikola, u znak zahvalnosti od ujakovog imena sačinio sebi prezime, počinje priča o po­rodici Nastasijević, koja je nastavila da ople­menjuje porodični talenat i ljubav prema go­tovo svim poljima umetnosti. Nikola Nastasijević, priznati građevi­nar mnogobrojnih zdanja, ljubitelj književno­sti, svirao je flautu i učestvovao je kao četo­vo­­đa u oba turska rata, a posle bugarskog rata pod kraljem Milanom, odlikovan je i medaljama za vojničke vrline, za učešće u ratu za oslobođenje i nezavisnost 1876—78 i Takovskim krstom. Njegova supruga Milica ko­ja je poti­cala iz stare porodice Jovanović, iz sela Klatičeva kod Gornjeg Milanovca, obrazo­vana je na Institutu Katarine Milovuk u Beogradu. Svo sedmoro dece Milice i Ni­kole Nastasi­jević, steklo je visoko škol­sko obrazovanje i, uz to, deca su bila muzički na­darena i obrazovana. Pored četiri sina, Ži­vorada, Momčila, Svetomira i Slavomira, koji su, svako u svojoj oblasti stvaranja, ostavi­li remek-dela u srpskoj umetnosti i kulturi, podigli su i tri ćerke, Nataliju, Darin­ku i Slavku, obrazovane i otmene gospođi­ce, ko­je su u svemu pratile i podržavale braću.

U Gornjem Milanovcu su živeli do 1920. godine u ulici Tanaska Rajića broj 7 (u kući porušenoj u bombardovanju grada u Drugom svetskom ratu), kada se svi sele u Beograd i nastanjuju u Ratarskoj ulici 131 (današnja Ulica kraljice Marije 55), a kasnije u Molerovoj 9.

U srpskoj kulturnoj istoriji, dom Nastasijevića u Beogradu, ostaće zapamćen po kamernim okupljanjima intelektualne i umetničke elite između 1924. i 1938. godine, koja su, zajedno sa još nekoliko sličnih beogradskih salona, bila neka vrsta kulturnog centra prestonice u međuratnom periodu. Momčilo je, kao i njegov otac, svirao flautu, a kasnije i violinu i violončelo i podsticao je ostalu braću da se usavršavaju u "muziciranju". Zahvaljujući tome, štimung nedeljnih popodneva u salonu Nastasijevićevih upotpunjavalo je kamerno izvođenje uglavnom dela barokne muzike i bečkih klasičara: Hajdna, Mocarta i Betovena, od strane sve četvorice braće. Prisustvo gostiju kao što su Isidora Sekulić, Miloš Crnjanski, Rastko Petrović, Stanislav Vinaver, Rade Drainac, Dimitrije Mitrinović, Dušan Matić... govori o dalekosežnom zna­čaju takvih okupljanja za budući smer i život srpske kulture, koga možda ni sami protagonisti nisu bili svesni.

Ana Bolović

Katalog Vodič kroz Brkovića kuću Gornji Milanovac, 2014. • Izdavač: Muzej rudničko-takovskog kraja

[Angelina]

*
DAROVITA BRAĆA

KOD NASTASIJEVIĆEVIH

Ljudi su ih znali kao porodicu obdarenih — od njih šestoro, četvoro su umetnici. Bili su druželjubivi, ali ipak usamljeni

Svaki od četvorice braće Nastasijević imao je najmanje po jedan umetnički dar. Živorad je bio slikar, Svetomir kompozitor, a Slavomir i Momčilo bili su književnici. Imali su i tri sestre: Natalija je rano preminula, Slavka je bila čuvena profesorka fizike u Četvrtoj muškoj gimnaziji, a Darinka istoričar.

Rođeni su pod planinom Rudnik, u Gornjem Milanovcu, između 19. i 20. veka, u običnoj, neimarskoj porodici poreklom iz Ohrida. Svi su počinjali školovanje u rodnom mestu, i završavali ga na beogradskim fakultetima. Svi su svojim stvaralaštvom obogatili kulturu. [...]

Živorad Nastasijević počeo je put slikara 1905. godine u Beogradu, u Umetničko-zanatskoj školi, a nastavio ga u Minhenu, na Krfu, u Bizerti, Solunu i Parizu. Svaki od ovih gradova oseća se u njegovim slikama.

Ako se izuzmu Beograd, gde je otišao zbog školovanja, i Minhen i Pariz, u kojima je bio zahvaljujući stipendiji, sva ostala njegova izmeštanja diktirale su tadašnje političke okolnosti. U Minhen je došao pred početak Prvog svetskog rata. Tada je tamo bilo puno naših, mladih, koji su učili slikarstvo. Kad su jednog od njih, Kostu Josipovića, nakon atentata na Franca Ferdinanda izudarali studenti verovatno zato što je iz zemlje iz koje je i atentator, Živorad je to shvatio kao opomenu pa je spalio sva pisma koja je dobio od svojih. "To sam uradio zato što je Gavrilo Princip skoro svaki dan dolazio kod mojih u Beograd, i uvek kad su mi oni pisali i on bi ponešto dopisivao sa punim potpisom, a imao sam i nekoliko dužih pisama od njega." Da je ispravno postupio, pokazalo se sutradan: dva agenta policije pretražila su mu ceo stan. Uspeo je da preko Varšave i Odese, Dunavom stigne do Negotina. Slike koje je radio u Minhenu morao je da ostavi.

Nisu sačuvani ni radovi iz Prvog svetskog rata. Živorad je bio jedan od 1300 kaplara. Prilikom povlačenja naše vojske, na putu do Krfa, konj natovaren sandukom s njegovim radovima pao je u provaliju a s njim i Živoradovi crteži i skice budućih slika. Na Kajmakčalanu je oboleo od tifusa pa je prebačen u Solun a odatle u severnu Afriku, u Bizertu. Otud se na njegovim slikama pojavljuju jedni od prvih tragova neevropskih zemalja u srpskom slikarstvu. Posle oslobođenja, a u talasu srpskog prijateljstva s Francuskom, našim ratnim saveznikom, Živorad se sa stipendijom našao u Parizu. Međutim, kao da nije bio oduševljen Parizom onoliko koliko se to svuda oko njega očekivalo. On je "gledao svoja posla" i nije "obraćao pažnju na sve moguće izmove". Nije mu prijala ni atmosfera tada omiljene kafane "Rotonda". Zapisao je da se tamo "svi skupljaju, naročito uveče. Kritičari svake vrste vode prvu reč. Počeše već javno da brbljaju kako treba spaliti muzej Luvr, jer to više nije potrebno. Vidim jasno da kritike o izložbama i koncertima ne odgovaraju stvarnosti, i da se to sve namešta po kafanama". Zato je Pariz na njegovim slikama prazan, bez ljudi, kao kulisa.

Beograd je prvi put video radove Živorada Nastasijevića 1919. godine na "Izložbi ratnih slikara i vajara". Bio je to veliki događaj za tek oslobođenu zemlju, pa je razumljivo što je politički karakter izložbe prevladao umetnički. "Uspeh izložbe bio je veliki. Publika je po ceo dan masovno dolazila. Neke grupe Vojvođana dolazile su sa zastavama", zapisao je Živorad, podsmevajući se društvu, ali i činjenici da su njegovu karijeru gotovo na svakom koraku obeležavale političke okolnosti.

Sonja Ćirić | broj: 3001 • 2009. | Politikin zabavnik