sledeća tema »

[Angelina]

**

NIKOLA ALEKSIĆ
(Stari Bečej, 1808 — Arad, Rumunija, 01.01.1873)


Sin je Ane i Jovana Aleksića, bečejskog krojača. Roditelje je rano izgubio pa ga je školovao stariji brat Aleksa, učitelj u Đurđevu. Zapazivši njegov dar za slikarstvo, odveo ga je početkom dvadesetih godina u Novi Sad da uči kod tada najpoznatijeg srpskog slikara Arsenija Teodorovića. U njemu je našao ne samo učitelja već i staratelja, tako reći oca. Kod Todorovića je ostao do njegove smrti (1826), a dotle je toliko napredovao da je samostalno izrađivao slike. Zaradivši slikanjem nešto novca i želeći da se dalje školuje, u kasnu jesen 1828. upisao se u Akademiju likovnih umetnosti u Beču i tu ostao do kraja 1830. Iz akademijinih protokola vidi se da je pokazao zapažen uspeh. Za vreme studija trpeo je veliku oskudicu i ispomagao se slikanjem portreta, od kojih su neki sačuvani. Potom je otišao u Italiju radi daljeg usavršavanja i u Rimu došao u dodir sa nemačkim slikarima, tzv. "nazarenima", čiji je uticaj na njegovo potonje crkveno slikarstvo očigledan. Ponovo je u Novom Sadu 1834, a 1835. dobio je prvi veći posao, slikanje ikonostasa i svodova crkve u Molu. U Kikindu je prešao 1836, odakle je bezuspešno konkurisao za slikanje ikonostasa srpske katedralne crkve u Temišvaru, jer je posao dobio tada poznatiji slikar Konstantin Danil. Za njegova boravka u Kikindi do 1840, često prekidanog odlascima zbog većih slikarskih poslova, uradio je mnogo portreta kikindskih građana. U to vreme duže je boravio u Temišvaru i njegovoj okolini i 1836. naslikao portret temišvarskog episkopa Maksima Manuilovića, 1837. ikonostas rumunske crkve u Fibišu i 1838. zidne slike srpske crkve u Velikom Sent Miklošu (Sinikolau Mare). Kada je 1839. prihvatio slikanje ikonostasa i zidnih slika srpske crkve u Oroslamošu (Banatsko Aranđelovo), kao već majstor od ugleda imao je pomoćnika Jovana Subotića, slikara i pozlatara, koji je s njim i kasnije sarađivao. Krajem 1840, već oženjen, prešao je iz Kikinde u Arad, dobio građanstvo, otvorio slikarsku radionicu i tu ostao do smrti.

Radio je po narudžbinama portrete i ikone, ali je odmah nastavio i unosniju delatnost ukrašavanja crkava na širem području Banata. Tokom sledeće tri decenije izrastao je u najplodnijeg srpskog slikara 19. veka, naslikavši blizu hiljadu religioznih slika i nekoliko stotina portreta. Slikao je ikonostase i oslikavao zidove i svodove srpskih crkava nekadašnje Karlovačke mitropolije, od kojih su neke posle podele crkava (1865) pripale Rumunima: npr. rumunska crkva u Kuvinu gde je slikao ikonostas 1841, u Sabathelju ikonostas i zidne slike (što je uništeno u Drugom svetskom ratu), u katedralnom hramu u Aradu, gde je slikao ikonostas i tronove 1863. i u Arad Mikalaki ikonostas iz 1867. Takođe je radio u mnogobrojnim srpskim crkvama koje se nalaze u Rumuniji i Vojvodini, slikajući svodove, zidove, ikonostase i ostali crkveni mobilijar, tako reći iz godine u godinu. Ogledao se i u nacionalno-istorijskoj tematici naslikavši kompoziciju Kosovski boj kao zidnu sliku u srpskoj crkvi u Ostojićevu. Znatno je više bio angažovan na portretskom slikarstvu. Među oko tri stotine portreta savremenika ističu se porodični i dečiji portreti. Slikani su vešto i nadahnuto u dopojasnim, ponekad u celim figurama i sa pejzažom u pozadini. Za razliku od crkvenog slikarstva koje pokazuje izvesnu neoplemenjenost, ponekad sirovost u boji, uz uočljivu nazarensku dekorativnost, portretsko slikarstvo mu je još u okvirima klasicizma i bidermajera bečke škole. Zanatski pedantno, slikarski dorađeno, koloristički svedeno, kvalitetnije je od crkvenog slikarstva. Najveći broj portretskih radova je u muzejsko-galerijskim zbirkama naše zemlje i Rumunije (Galerija Matice srpske, Narodni muzej u Beogradu, Gradski muzej u Kikindi, Srpski vikarijat i Muzej Banata u Temišvaru). Zbog uslova čuvanja portreti su u znatno boljem stanju od crkvenog slikarstva. Najviše su oštećene slike rađene uljanim bojama na suvoj zidnoj površini a neke su postradale od naknadnih popravki i preslikavanja.

U slikarskoj radionici u Aradu podučavao je veći broj potonjih slikara, od kojih su najpoznatiji Novak Radonjić i Aksentije Marković. Podučavao je i sina Dušana i sinovca Jovana. Rodonačelnik je slikarske porodice Aleksić. Pored sina Dušana i sinovca Jovana slikarstvom su se bavili i unuci Ivan i Stevan.


DELA: Svod i deo ikonostasa srpske crkve u Molu, 1834—1835; ikonostas rumunske crkve u Fibišu, Rumunija, 1837; zidne slike srpske crkve u Velikom Sent Miklošu, Rumunija, 1838; ikonostas i zidne slike srpske crkve u Oroslamošu (Banatsko Aranđelovo), 1839; ikonostas rumunske crkve u Kuvinu, Rumunija, 1841; ikonostas i zidne slike u Sabathelju, Rumunija, 1844; ikonostas srpske crkve u Srpskom Svetom Martinu, Rumunija, 1845; zidne slike srpske crkve Sv. Petra i Pavla u Aradu, Rumunija, 1845—1846; ikonostas srpske crkve u Srpskom Sent Petru, Rumunija, 1846; ikonostas srpske crkve u Elemiru, 1847; zidne slike srpske crkve u Turskoj Kanjiži (Novi Kneževac), 1848; ikonostas i zidne slike srpske crkve u Kumanima, 1854; ikonostas srpske crkve u Karlovu (Novo Miloševo), 1855; kompozicije na zidovima srpske crkve u Mokrinu, 1857; ikonostas srpske crkve u Klariji (Radojevo), 1858; zidne slike srpske crkve u Melencima, 1859; ikonostas srpske crkve u Varjašu, Rumunija, 1862; ikonostas katedralne rumunske crkve u Aradu, Rumunija, 1863; ikonostas srpske crkve u Aradu, Rumunija, 1865—1866; ikonostas rumunske crkve u Arad-Mikalaki, Rumunija, 1867; ikonostas srpske crkve u Gospođincima, 1868—1869; ikonostas i zidne slike srpske crkve u Tisa Sent Miklošu (Ostojićevo), 1870—1871.

LITERATURA: S. Nikolić, Sadašnji srbski vrsni živopisci, Sedmica, br. 15, Novi Sad 1852, 116; I. Aleksić, Nikola Aleksić, Kalendar Kikinđanin, Velika Kikinda 1896; I. Berkeszi, Temesvari Müveszek, Temesvar 1909, 64—68; Veljko Petrović, Milan Kašanin, Srpska umetnost u Vojvodini, Novi Sad 1927; A. Cosma, Nikola Alexici, Pictura Romaneasca din Banat, Timisoara 1940; Miodrag Kolarić, Klasicizam kod Srba, knj. 1, Beograd 1965, 125—130; Milivoj Nikolajević, Olga Mikić, Delo Nikole Aleksića, Novi Sad 1974; Miodrag Jovanović, Srpsko slikarstvo u doba romantizma, Novi Sad 1976, 65—67; Dejan Medaković, Srpska umetnost u XIX veku, Beograd 1981, 82—86; Leposava Šelmić, Zbirka Joce Vujića, Beograd 1989, 15; Miodrag Jovanović, Slikarstvo Temišvarske eparhije, Novi Sad 1997, 242—252.

Olga Mikić
Odabrane biografije (tom I—IV) | Matica Srpska

[Angelina]

*

NIKOLA ALEKSIĆ — SLIKE





Jovan Stefanović Vilovski,
major i književnik (oko 1850)





Jelena Vilovski,
supruga Jovana Stefanovića Vilovskog (oko 1850)


"Nikola Aleksić je stvorio značajna dela u oblasti crkvenog i portretskog slikarstva. Velik deo njegovog portretskog opusa čine grupni porodični portreti i portreti dece, koji u srpskom slikarstvu XIX veka predstavljaju jedinstvenu žanrovsku celinu. Postojanje dečjih portreta i potreba za izlaganjem slike deteta u građanskom enterijeru govori o promenama u društvenim shvatanjima i o novim vrednostima koje prihvataju i afirmišu bogate građanske, trgovačke i činovničke porodice". Galerija matice srpske

[Angelina]

**

NIKOLA ALEKSIĆ — DEČAK SA ŠARENOM LOPTOM





НИКОЛА АЛЕКСИЋ
Стари Бечеј, 1808 — Арад, 1873.
Дечак са шареном лоптом (1863)
Уље на платну; 116 х 74 cm.
Запис на полеђини: »Њкола
Алексићъ молер 1863.«
Инв. бр. 34.


Zna se: Aleksić je najmarljiviji i najplodniji srpski slikar XIX veka. Radio je ikonostase i zidne slike za ravno dvadeset tri crkve, a sačuvala se i galerija od preko dvesta pedeset portreta slikanih njegovom rukom. I, dok je njegovo crkveno slikarstvo prilično eklektično i zbog čestog ponavljanja određenih predložaka monotono, neoplemenjeno u boji i tehnološki problematično, dotle se njegovi portreti odlikuju tačnim crtežom, sigurno postavljenom kompozicijom i, nadasve, skladnim i strogo probranim izborom boja.

Mada je iz Aleksićevog, doista obimnog slikarskog stvaralaštva teško izdvojiti najbolja dela, ipak se na neki osoben i ljudski topao način nameću portreti dece. Primer koji potkrepljuje takvo zapažanje, snagom ubedljivih likovnih argumenata, jeste njegovo poznato delo "Dečak sa šarenom loptom". Slikano u celoj figuri, smešteno u geometrijski strogo i hladno dat enterijer, podignuto na postolje poput spomenika, izrasta ovo dete u istinsko kućno božanstvo, u onog malog "tiranina" (neće biti slučajno što u ruci drži bič) kojem je u životu sve podređeno. Bez ijednog povišenog tona, zaustavljeno u pokretu, svedeno u boji, posno u materiji i tvrdo u crtežu, ovo Aleksićevo delo obraća se, očigledno, više razumu nego čulima. Upravo zbog toga, zbog te osobine koja je snažno prisutna u njegovom celokupnom stvaralaštvu, Aleksić se nameće kao vodeća ličnost one struje srpskog bidermajerskog slikarstva čije se izvorište nalazi u poetici klasicizma.


Tekst i slika:
Muzeji sveta NARODNI MUZEJ
Urednik: Branka Tasić
Izdanje: IRO "Vuk Karadžić", Beograd
Štampa i povez Mladinska knjiga Ljubljana, 1983.
Autor teksta: Nikola Kusovac